Tıbbi Çuha Çiçeği
15-30 cm. kadar yükseklikte, kısa ve çok küçük iplik gibi damarı bulunan kökler köksaplıdır. Çok yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar toprak üstü rozet halindedir.
PRIMULA OFFICINALIS
(Primulaceae-fam.)
Bulunduğu Yerler: Memleketin her tarafında; ormanlarda, çalılıklar arasında ve dağlık alanlarda bulunur.
Yapısı: 15-30 cm. kadar yükseklikte, kısa ve çok küçük iplik gibi damarı bulunan kökler köksaplıdır. Çok yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar toprak üstü rozet halinde, eşkenar yumurta biçiminde, küt dişli ve kanat saplıdır. Rozetin ortasından bir veya daha çok sap çıkar, tepe kısmında sarkık siperlik halinde çiçek demeti bulunur. Çiçek demeti kaidede birkaç yeşil yaprakçık ile sarılıdır. Çiçekler açık sarı, meyve çok tohumlu kapsüldür.
Kullanılan Kısımlar: Çiçek, yaprak ve köksaplardır. Çiçekler çiçek açmaya başlarken (Mart-Nisan aylarında) toplanır. Gölgede veya 40°’ye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Usulüyle kurumayan çiçekler yeşil renk alır. Usulünce kurutulan çiçekler portakal sarısı, çanağı da beyazımsıdır. Kokusu bal kokusunu andırır, tadı tatlımsıdır. Kabul edilen rutubet % 12’dir. Balya halinde paketlenir.
Yapraklar çiçek açma veya solma devresinde (Nisan-Mayıs aylarında) toplanır. Gölgede veya 100°’ye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kuru yapraklar yeşil, kokusuz ve tatlımsı lezzettedir. Kabul edilen rutubet % 12’dir.
Köksaplar ilkbaharda (Şubat-Mart aylarında) bitkinin uyanmasından evvel veya güz mevsiminde tohumların olgunlaşmasından, yaprakların sararmasından sonra çıkarılır ve yıkanır. Güneşte veya 100°’ye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kabul edilen rutubet % 12’dir. Torba veya balya halinde paketlenir.
Kimyevi Terkibi: Çiçekler, saponinler ve flavonoidler, vitamin C, eterik yağ, sarı boyama, primveraz enzimi, primverin, primulaverin, siklamin glikozidleri vs. ihtiva eder.
Yapraklar çok miktarda (% 6 kadar) vitamin C, provitamin A, primverin ve primulaverin glikozidleri, % 10 kadar saponin, eterik yağ, primulaverin, primverin, primverin glikozidleri, terpen bileşimi primulagen A, dvolemit, vitamin C, provitamin izleri, primula asidi vs. ihtiva eder.
Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Balgam söktürücü, sinirleri yatıştırıcı, ağrıları rahatlaştırıcı ve az derecede yumuşatıcı te’sirdedir.
Çuhaçiçeği çiçekleri halk tababetinde baş ağrısı, sara, titremeli sinir zaafiyeti, kalp zaafiyeti, uykusuzluk, felç vesairede kullanılır. Yapraklar muhtevasında vitamin C bulunmasından ötürü salata olarak, haşlaması da baş ağrısına karşı, öksürük vesaireye karşı kullanılır. Köksaplar bronşit, boğmaca, uykusuzluk, baş dönmesi, mahmuzlar, nefes darlığı, nikris, zorluklu işeme, böbrek iltihapları vs.’de kullanılır.
Kullanılışı: Çiçek ve yapraklardan 1 çorba kaşığı 300 gr. kaynar su ile haşlanır ve 2 saat bekletilir. Günde 3 defa yemeklerden evvel birer çay bardağı alınır. Köksaplardan 1 kahve kaşığı aynı miktar suda 10 dakika kaynatılır, aynı tarzda içilir.
