At Kestanesi

AESCULUS HIPPOCASTANUM L.

(Hippocastanacea-fam.)

Bulunduğu Yerler: Memleketin her tarafında süs ağacı olarak yetiştirilir.

Yapısı: 30 m. kadar yükseklikte sık daire şeklinde koronlu, çok kuvvetli bir ağaçtır. Yapraklar uzun saplı, iri 5-7 dişli, bölümler bitişik elayası biçiminde, tüysüdür. Çiçekler kırmızımsı, benekli beyaz, konik salkım gibi, dik çiçek demetidir. Meyve etli, kozalak dikenli, içinde bir (nadiren ikişer) tohum kestane bulunur. (Nisan-Mayıs aylarında) çiçek açar, balverici bitkidir.

Kullanılan Kısımlar: Ağaç kabukları, tohumlar (kestane) ve taze yapraklar. Kabuklar (Mart ayında) henüz ağaca su yürümeye başlamadan ve yapraklanmadan evvel soyulur. Gölgede veya 50° kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kabul edilen rutubet % 11'dir. Balya halinde paketlenir. Tohumlar (kestane) olgunlaştıktan, yeşil sargı kabuğu çatlamaya başladıktan sonra (Eylül-Ekim aylarında) toplanır. Gölgede veya 60° kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kuru kestaneler kırmızımsı, kokusuz, acı tattadır. Kabul edilen rutubet % 12’dir. Torbalarda paketlenir. Kuru ve havadar binalarda muhafaza edilir.

Kimyevi Terkibi: Eskulin, eskuletin ve fraksin, triterpenli saponin essin, sepi maddeler, yağlı maddeler, alanten vs. ihtiva eder. Yapraklar flavonoidlerden kversetin, izokversetin ve kversetin, karotinoidlerden lutein, violaksantin vs. ihtiva eder. Kestaneler flavonoidlerden spireozid, kversetin ve kempferol, estin saponini, yağlı maddeler, sepi maddeler, alantonin, reçine, fraksin glikozidi, eskuletin ve % 3 kadar eskulin ihtiva eder. Eskulin kılcal ve alyuvar hücrelerinin dayanıklılıklığını yükseltir ve özellikle toplardamarlar sisteminde, hücrelerin satıh sınırlarında koloid terkibi üzerinde ve kırmızı kan hücreleri ve kılcal damarların dayanıklılığını yükseltici te’sirdedir. (At kestanesinin bu te'sirinden dolayı genişleyen toplar kan damarlarına ve basurlara tatbiki mümkün olduğu) anlaşılmaktadır.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Kan damarlarını büzücü ve ağrılara rahatlık verici te’sirdedir. Genişleyen kan damarlarına ve basurlara kullanılması çok eski bir usuldür. Mide üşümesi, öksürük ve haricen de boğaz iltihabında (gargara) olarak kullanılır.

At kestanesi halk tababetinde bronşit, boğmaca, verem, ishal, dizanteri, karın ağrıları, tromboflebit, rahim kanamaları, kanser vs. kullanılır, ince kıyılmış tohumlar 2/1 nisbetinde alkol içerisinde 15 gün bekletildikten sonra haricen; romatizma, flebit ve basurları oğuşturmakta kullanılır. Taze yapraklar ezilerek genişleyen toplardamarlara lapa halinde konur. Kabuklar haşlanarak sıtma ve basurlara karşı verilir. Veteriner hekimliğinde soluk atlara (rendelenerek yeme karıştırılır) verilir.

Kullanılışı: ince kıyılmış kestanelerden bir kahve kaşığı 0,5 litre kaynar suda haşlanır, 2 saat bekletilir. Günde 4 defa yemeklerden evvel birer çay bardağı alınır. Aynı miktar suya kabuklardan bir kahve kaşığı konarak 10 dakika kaynatılır; yapraklardan da bir çorba kaşığı aynı miktar suda haşlanarak aynı usulde elde edilir.